Liever dier dan mens- Pieter van Os

Een non- fictie overlevingsverhaal van een uitzonderlijke vrouw.

Bekroond met de Brusseprijs 2020 voor beste journalistieke boek.

Bekroond met de Libris Geschiedenis Prijs.

Het verhaal

Een familie van fanatieke nazi's hield van haar als een eigen dochter. Zelf werd ze verliefd op een Duitse ingenieur met een speldje van Hitlers partij op zijn revers, Anni Gmitruk, Volksduitse uit oostelijk Polen, vertelde niemand wie ze werkelijk was: Mala Rivka Kizel, een joods meisje uit een groot orthodox gezin in Warschau.

Terwijl haar familie werd omgebracht, wist Mala door een mix van taalgevoel, geluk en charme te ontkomen aan Duitse soldaten, een Oekraïense verrader en de hooivork van een antisemitische boer. Via Israël belandde ze uiteindelijk in Amstelveen, waar ze nog altijd woont.

Liever dier dan mens is de zoektocht naar het onwaarschijnlijke overlevingsverhaal van een uitzonderlijke vrouw. Met haar herinneringen ging Pieter van Os op een reis door Europa en drong diep door in de altijd weer terugkerende obsessie met identiteit, nationaliteit en volksaard.

Mijn interpretatie van het verhaal in het kort

Pieter van Os volgt Mala doorheen al haar herinneringen uit de Jodenvervolging in Polen. Hij zoekt naar feiten, overlevenden, verhalen,...en volgt de hele tocht die Mala aflegde. Dit boek is tot stand kunnen komen na vele jaren van onderzoek.

Mala is een joods meisje uit een orthodox gezin van negen kinderen, wonende in Warschau. De oorlog breekt uit en alle joden worden opgesloten in het getto. Mala kan ontsnappen. Door haar Arische uiterlijk lukt het om mee op te gaan in de massa.

Wanneer ze terugkeert naar het getto om haar familie te redden, blijkt dat ze allemaal op transport werden gezet. Ze wil dit niet geloven, volgens haar leeft haar familie nog steeds.
Wat er volgt, is een ongelooflijk verhaal van Mala die probeert te overleven onder het oog van de Nazi's.

Cover

De cover is een originele foto van een meisje iets jonger dan Mala. Haar schoenen veel te groot. Ze kijkt uit over het verwoeste getto van Warschau, het deel waar het ouderlijke huis van Mala stond. Je ziet de contouren van de oude straten nog in het puin.

De cover is aangrijpend, net zoals het boek.

Leesgevoel

Het boek in ingedeeld in hoofdstukken naargelang Mala reist doorheen het verhaal. Elk hoofdstuk heeft de naam van de plaats waar ze doorheen trekt en/of verblijft.

De hoofdstukken kunnen soms best wel lang zijn, maar er zijn genoeg rustpuntjes waar je even kan stoppen en achteraf makkelijk terug kan inpikken.

In de hoofdstukken is er een afwisseling tussen de verhalende lijn die Mala verteld en tussen veel informatie en feiten.

Het is een heel leuke extra dat aan het begin van elk hoofdstuk een citaat staat dat verwijst naar dat hoofdstuk.

Mijn favoriete citaat:

'Slechts weinigen zijn in staat het bloedvergieten uit die jaren te memoreren of te herdenken zonder te vervallen in het identiteitsdenken dat juist zoveel ellende veroorzaakte.'

-BRIAN PORTER SZÜCS, historicus-

Mijn favoriete stukje

Ruddichs oma liet het nieuws van de verhuizing van haar kleindochter naar Polen tot zich doordringen en wist na een paar dagen wat haar kleinkind moest doen, daar in Polen. Ze moest naar Ozarów gaan, het stadje waar zij zelf was opgegroeid, zo'n 160 kilometer ten zuiden van Warschau. Tot de oorlog was de helft van de bevolking joods. Nu woont er geen jood meer. In dat stadje moest haar kleindochter de mensen vertellen hoe goed het met haar ging. 'Je moet ze vertellen dat ik een grote familie heb, hier in Israël, en dat het goed met ons gaat, dat je zelf officier in het leger bent geweest en dat we sterk zijn. Heel sterk. Dat moet je zeggen.'

Ruddich vertelt het met een glimlach, maar ook zachtjes. 'Ik ben naar het stadje gegaan. Het stelt niets voor. Ik heb niets gedaan wat mijn oma van me vroeg. Waar moest ik beginnen? Bij wie aanbellen? Tegelijk drong daar tot me door hoe ontroerend haar verzoek eigenlijk was, van een bijzonder en tegelijk zwaar getraumatiseerde vrouw. Met haar leven in Israël was het door de oorlog verstoorde evenwicht hersteld, zo voelde ze dat, en ik moest dat gaan vertellen, aan dat verleden.'

Wat vond ik ervan?

Voor mij was het een stevig boek om te lezen. Er is best wel veel informatie en heel veel namen (vaak in het Pools) die het voor mij soms moeilijk maakte om te kunnen blijven volgen. Maar ik heb doorgezet en daar ben ik enorm blij om.

Het is een heel eerlijk boek en er wordt geen enkel onderwerp uit de weg gegaan.

De verhalende lijnen, waar Mala en andere overlevenden hun herinneringen ophalen, lezen wel heel erg vlot en zijn makkelijk te volgen.

Mijn conclusie, hou je van echte romans? Dan is dit niet echt een aanrader, al zijn de verhalende lijnen echt wel top geschreven.

Wil je vooral meer weten over de Jodenvervolging in Polen? Dan is dit zeker een aanrader! Vol verontrustende feiten en heel veel informatie die je nog niet wist.

Specificaties

Uitgever: Prometheus Amsterdam

Prijs: Paperback 19,99€ E-book 11,99€

Publicatiedatum: 10-10-2019

Aantal pagina's: 368

ISBN: 9789044636710